Ziekenhuis St Jansdal

Over ziekenhuis St Jansdal

Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk is een regionaal ziekenhuis dat hoogwaardige, patiëntgerichte zorg biedt in een persoonlijke en vertrouwde omgeving. Naast de locatie in Harderwijk, verstrekt het ziekenhuis ook zorg in Lelystad en Dronten.

Het St Jansdal heeft circa 2.500 medewerkers en 395 bedden. Het ziekenhuis gebruikt circa 90.750 m2 aan bruto gebruiksoppervlak, grotendeels in eigendom. De faciliteiten variëren van gespecialiseerde behandelruimtes en operatiekamers tot comfortabele patiëntenkamers.

Met een sterke inzet voor de gemeenschap toont ziekenhuis St Jansdal ook zijn toewijding aan duurzaamheid. Voortdurend wordt er gezocht naar manieren om de impact op het milieu te verminderen en bij te dragen aan een duurzamere toekomst. Dit wordt weerspiegeld in het beheer van de faciliteiten, het streven naar energie-efficiëntie, en de betrokkenheid bij de gemeenschap om duurzame keuzes te bevorderen.

Gouden tips

"Het belangrijkste is om naar de hele keten te kijken. Afvalscheiding is goed, maar als het daarna bij een afvalverwerker alsnog bij elkaar wordt gegooid, heeft het weinig zin. Het is belangrijk om het proces te analyseren en de mensen die betrokken zijn bij het proces te betrekken en te begrijpen."

"Een belangrijke les is dat door ’nee’ te zeggen, we minder produceren, minder gebruiken, en dus minder afval produceren. Dat is de beste manier om het milieu te beschermen. En betrek mensen bij je projecten die intrinsieke motivatie hebben; omdat ze graag willen of vanuit een bepaalde frustratie. Zo krijg je dingen in beweging."

"Als bestuurder kun je laten zien dat je duurzaamheid belangrijk vindt. Je hebt invloed op dit thema. Zo is duurzaamheid bij ons nu een criterium bij de prioritering van projecten en bij de besluitvorming. Dit is een grote vooruitgang in vergelijking met vorige jaren, toen besluiten meestal alleen werden genomen op basis van financiële of kwalitatieve criteria. Nu is de vraag ook of een besluit bijdraagt aan of afbreuk doet aan de duurzaamheid. Dit is een grote winst."

"Wij waren als ziekenhuis al vrij snel met zonnepanelen, die liggen er al een behoorlijk aantal jaren."

"We hebben al lang 843 zonnepanelen op het dak liggen. Dat lijkt veel, maar het levert slechts twee procent van het totale energieverbruik van het ziekenhuis. We overwegen om extra zonnepanelen te plaatsen boven onze parkeerruimte. Op het parkeerdek zouden er bijvoorbeeld al ongeveer 1000 passen, dus een ruime verdubbeling. Dat scheelt ook in het onderhoud van het pand, bijvoorbeeld de toplaag van het asfalt die minder snel aangetast wordt door de UV-straling."

"De wasserij brengt onze schone was in karren met plastic eromheen. Daarmee hebben we afgesproken dat ze het plastic zelf mee terugnemen en recyclen."

"Met voedingsleveranciers hebben we afspraken over de levering van producten. We kijken of we kunnen laten leveren op afdelingsniveau. Hierdoor bestellen we alleen wat we echt nodig hebben. Nu komen er grote hoeveelheden binnen en willen we zorgen dat dit beter aansluit bij de behoeften van de afdelingen. Ook scheelt dit logistieke bewegingen."

"Op een bepaald moment viel me op dat zowel Bouwhuisvesting als Vastgoedbeheer bezig waren met duurzaamheid, maar dat er geen verbinding tussen deze twee was. Mede door de maatschappelijke relevantie van het onderwerp besloot ik dat we deze partijen bij elkaar moesten brengen. Dit leidde tot het opstarten van een project."

"In dit project, genaamd het Green Team, kwamen verschillende mensen bij elkaar die betrokken waren bij duurzaamheid. Dit waren voornamelijk medewerkers van Bouw & Huisvesting, Vastgoedbeheer, Inkoop en ook de Zorg. We besloten om als groep te bekijken hoe we dit verder konden brengen. Al vrij snel merkten we dat we een expert op dit gebied nodig hadden, zoals Erika Geelkerken."

"Een van de sterkste punten van ons project, naar mijn mening, is dat we niet alles centraal regelen. We geven het onderwerp aandacht, laten zien dat we het belangrijk vinden, en vervolgens hebben we op elke afdeling zogenaamde ‘duurzaamheidsambassadeurs’. Deze mensen zijn zeer gemotiveerd om aan duurzaamheid te werken en nemen op hun eigen afdeling initiatieven om dit te bevorderen. Soms gaat dit makkelijker dan andere keren, maar uiteindelijk leidt dit tot een soort olievlekeffect."

"Deze duurzaamheidsambassadeurs vormen nu een soort netwerk. Een keer per drie maanden komen we als groep bij elkaar voor inspiratiesessies. Laatst was er bijvoorbeeld iemand van de afvalverwerking die kwam spreken. Op deze manier proberen we elkaar op de hoogte te houden en inspireren."

"We hebben verschillende werkgroepen voor specifieke thema’s, zoals afvalscheiding en energie. We ontwikkelen ook een assortimentscommissie om de transitie van wegwerp naar herbruikbaar te faciliteren. In deze werkgroepen zijn diverse afdelingen vertegenwoordigd, wat helpt bij het verspreiden van ideeën en initiatieven over de hele organisatie. Mensen vinden het leuk om te zien dat hun inspanningen zichtbaar zijn en dat ze een bijdrage leveren aan een duurzamere organisatie. Deze inspanningen nemen steeds serieuzere vormen aan en worden zeer gewaardeerd binnen de organisatie."

"Deze koeltorens worden ingezet als condensor voor de schroefkoelmachine en voor de nieuwe warmtepompen die we hebben voor de gebouwkoeling. Op deze manier kan dat systeem zijn warmte kwijt. Als de buitentemperatuur onder de 5° Celsius komt, dan worden de koeltorens ingezet om extra koude te maken. Dat noemen we vrije koeling. We gebruiken dan de buitenlucht om het water te koelen. Het overtollige gekoelde water wordt vervolgens weer opgeslagen op 150 meter diepte in de bodem, zodat we het er ’s zomers weer uit kunnen halen."

"De zonwering helpt ons om de hoeveelheid zonlicht en warmte die door de ramen binnenkomt, te reguleren. Door deze warmte te verminderen, hoeven we minder te koelen in het ziekenhuis. Zo besparen we energie."

"Mobiliteit is een punt dat bij ons op de agenda staat. Er zijn nu nog veel bewegingen van en naar het ziekenhuis toe. Dat kan minder of op een duurzamere manier. We hebben al wel een pendelbus tussen de ziekenhuislocaties Harderwijk en Lelystad. De pendeldienst is bedoeld voor patiënten en hun begeleiders en bezoekers. Ook medewerkers van St Jansdal kunnen er gebruik van maken."

"Ik werd bestuurder in 2020 en een van mijn eerste initiatieven was het bevorderen van duurzaamheid. Hoewel er al enige aandacht was voor dit onderwerp binnen de afdeling Bouw en Huisvesting, hebben we vanaf dat moment een gecoördineerde aanpak gehanteerd, die ook bestuurlijke aandacht kreeg. We hebben een slogan bedacht: “Dit doen wij, wat doe jij?”. Het eerste deel verwijst vooral naar de grotere initiatieven op het gebied van Bouw en Huisvesting, Faciliteiten en Inkoop, die een individuele medewerker niet kan uitvoeren. De vraag “Wat doe jij?” legt de nadruk op het individuele gedrag. Nu moeten we duurzaamheid verder integreren in de organisatie, zodat het een vast onderdeel wordt van alles wat we doen."

"Tijdens onze afgelopen MT-dagen hebben we besloten dat duurzaamheid voortaan een criterium wordt in onze besluitvorming. Het gaat niet alleen om financiën en personeel, maar ook om de vraag of een initiatief duurzaam is. Dit is een grote stap vooruit in ons proces van duurzaamheid."

"Het is belangrijk op te merken dat duurzaamheid niet altijd kostbaar hoeft te zijn. Soms kan het zelfs leiden tot besparingen. Maar er zijn ook initiatieven die eenmalige of structurele investeringen vergen. Om dit soort initiatieven te ondersteunen, hebben we een duurzaamheidsfonds van jaarlijks €100.000 opgezet. Dit is veel geld, maar het is een beheersbaar bedrag binnen de totale begroting van het ziekenhuis. Medewerkers en leidinggevenden kunnen een beroep doen op dit fonds om duurzaamheidsinitiatieven te ondersteunen."

"Onlangs hebben we een aanvraag ingediend bij het duurzaamheidsfonds om voor alle medewerkers een herbruikbare beker beschikbaar te stellen. Ze kunnen deze beker gebruiken voor koffie, thee, soep of yoghurt. Als ze de beker kwijtraken, kunnen ze een nieuwe kopen. Dit is slechts een van de vele stappen die we nemen om wegwerpartikelen te verminderen."

"We proberen mensen te stimuleren om in het ziekenhuis net zo bewust met energie om te gaan als dat ze dat thuis doen. Zo zetten mensen thuis bijvoorbeeld de kachel een graad lager als de energieprijzen hoog zijn. Of zetten ze de verwarming laag als ze er niet zijn. We roepen op om dat hier ook te doen."

"Bij die campagne hebben we wel iets grappigs gemerkt. Toen we gingen communiceren over “de kachel een graad lager”, had iedereen het ineens koud. Terwijl er niets veranderd was! We riepen alleen op om zélf de kachel lager te zetten."

"De doelstellingen uit de Green Deal geven ons het kader over waar we naar toe werken. Om te weten waar we voor tekenen hebben we een duurzaamheidsagenda geschreven waarin de doelen uitgewerkt zijn. Zo weten we ook waar we voor tekenen. De ondertekening van de Green Deal doen we in het najaar van 2023."

"Onderdeel van de Green Deal duurzame zorg is ook aandacht voor een gezonde leefstijl. Op de afdeling poli cardiologie hebben we een dokter gespecialiseerd in leefstijl. Ook werken we met in hoogte verstelbare bureaus. Niet alleen op de kantoren, maar ook in ruimtes waar we patiënten ontvangen. Sommige artsen doen zelfs staand consulten, om het onderwerp leefstijl bespreekbaar te maken. 80% van ons voedingsaanbod valt ook in de categorie gezond. Helaas wordt dan nog veelvuldig gekozen voor de 20% minder gezonde opties. Dit heeft ook met leefstijl te maken en de keuzes die mensen voor zichzelf maken."

"Er is een pilot, op initiatief van een tweetal verpleegkundigen, rondom het vervangen van infuuslijnen. Normaal gesproken zouden deze om de vier dagen vervangen moeten worden. Het initiatief is om dit voortaan om de zeven dagen te vervangen. Dit zou de werkdruk kunnen verminderen, en ook duurzaam zijn omdat er minder materiaal wordt gebruikt. Het is slechts een voorbeeld van het soort initiatieven die we ondersteunen."

"Mijn ervaring is dat veranderingen vaak op de werkvloer beginnen. Mensen op de werkvloer weten precies wat er gaande is, dus het is belangrijk om met hen te praten over de problemen en mogelijke oplossingen."

"De patiënten krijgen dagelijks een glas voor water. We gebruiken zo geen wegwerpbekers en zorgen er ook voor dat er geen onnodige afwas ontstaat."

"Voorheen kregen patiënten bij iedere medicatieronde een plastic cupje met daarin hun medicijnen. Het cupje werd daarna weggegooid. Voor droge medicatie kan dit prima hergebruikt worden. Dat doen we nu ook."

"Op onze afdeling krijgen mensen een tablet om bijvoorbeeld televisie op te kunnen kijken. De koptelefoon die daarbij gebruikt wordt, zamelen we los in zodat dit goed gerecycled kan worden. De volgende stap is dat we mensen vragen hun eigen koptelefoon mee te nemen, de ‘wegwerpkoptelefoons’ zijn dan alleen voor het geval iemand niets heeft."

"Een voorbeeld van een duurzaamheidsinitiatief is het gebruik van plaszakken voor patiënten die een CT-scan ondergaan. Contrastvloeistof is een grote vervuiler van oppervlaktewater, dus we hebben geëxperimenteerd met het geven van een plaszak aan patiënten die deze vloeistof krijgen toegediend. Ze kunnen deze zak na gebruik gewoon bij het restafval doen. We hebben voorgesteld om de leverancier van de contrastvloeistof ook de kosten van de plaszakken te laten dragen, maar dit bleek te ambitieus. Dus nu financieren wij deze zakken en worden ze standaard verstrekt op onze locatie. Dit wordt een jaar betaald uit ons duurzaamheidsfonds."

"Het niet vervuilde onderzoekbankpapier dat gebruikt wordt, wordt los ingezameld. Dit gaat mee in de afvalstroom van het oud papier."

"De contrastvloeistof die gebruikt wordt bij het maken van scans, wordt niet altijd volledig verbruikt. Om verspilling hiervan te voorkomen, wordt dit nu los ingezameld in tonnetjes die teruggaan naar de fabrikant. Het jodium wordt hieruit teruggewonnen en opnieuw gebruikt voor de productie van contrastmiddelen. Zo kan het verantwoord afgevoerd en hergebruikt worden."

"Veel materialen die we hier gebruiken, zitten verpakt in plastic (soms met een binnen verpakking van papier). We scheiden het plastic en papier in de opdekruimte zodat dit schoon blijft en gerecycled kan worden. Ook de blue wrap doeken waar de steriele instrumentennetten in zitten, worden apart ingezameld. Dat verzamelen we in een losse plastic zak. Als die leeg is gemaakt, gebruiken we die weer opnieuw. Zo verspillen we ook geen plastic zakken."

"De materialen die we in de opdekruimte uitgepakt hebben voor een operatie, kunnen niet hergebruikt worden. Ze zijn immers uit de verpakking gehaald. Vroeger pakten we alles uit wat mogelijk nodig zou zijn, zodat er ook veel verspilling was. Nu leggen we dingen wel klaar, maar laten we de verpakking dicht. Is het niet nodig, dan hoeven we het dus ook niet weg te gooien."

"Er worden een hoop zaken hier nog gecombineerd aangeleverd. Dus je krijgt soms een hele set van iets, terwijl je die niet geheel gebruikt. De rest van de inhoud van de verpakking mogen we dan niet meer gebruiken en gaat ongebruikt de prullenbak in. Dit is natuurlijk zonde. Dus we blijven kritisch kijken naar verpakkingen en verpakkingsmaterialen."

"We zijn gestopt met patiënten standaard een wegwerp onderbroek aan te laten trekken als ze naar OK gaan. Als een onderbroek in de weg zit, dan geen onderbroek aan en anders een eigen schone onderbroek. Tevens worden er geen gebitsbakjes meegegeven omdat deze niet meer hergebruikt kunnen worden."

"We hebben maatregelen genomen om het gebruik van anesthetische gassen te verminderen, die veel bijdragen aan klimaatverandering. Deze gassen worden al weinig gebruikt in ons ziekenhuis, maar soms zijn ze noodzakelijk voor bepaalde patiëntgroepen. Op het narcoseapparaat is nu een cannister gezet die de gassen opvangt. Deze gaan terug naar de leverancier zodat ze gerecycled kunnen worden."

"De onderleggers die we op de operatietafels gebruiken, waren vroeger van wegwerpmateriaal. Nu hebben we wasbare materialen, die we dus gewoon kunnen hergebruiken. Dat scheelt een behoorlijke stroom aan afval."

"De ziekenhuisapotheek werkt met digitale recepten in plaats van papieren recepten, wat bijdraagt aan de vermindering van papierafval."

"In de ziekenhuisapotheek wordt medicatie voor klinische patiënten uitgezet voor 24 of 48 uur in medicijnverdeelwagens. Voorheen werd er voor alle op dat moment aanwezige patiënten medicatie uitgezet en werd er geen rekening gehouden met patiënten die met ontslag zouden gaan. Door de introductie van het VOD (Voorlopig Ontslag Datum) op de verpleegafdelingen kan hier wel rekening mee worden gehouden. Hierdoor wordt medicatie niet meer overbodig uitgezet en wordt verspilling voorkomen."

"In de ziekenhuisapotheek worden infusen klaar gemaakt op individueel niveau, afhankelijk van de therapie en bijvoorbeeld lichaamsgewicht. De houdbaarheid van deze bereidingen is beperkt. Als de behandeling van een patiënt niet door kan gaan wordt er bewust gekeken of het toch nog voor een andere patiënt gebruikt kan worden. Tevens worden restanten van flacons gebruikt voor een volgende bereiding."

"Laatst had een patiënt afgebeld voor zijn behandeling omdat zijn auto kapot was. De ziekenhuisapotheek heeft de patiënt gebeld of hij misschien met de fiets kon komen of een buurman kon vragen hem te brengen. Er lag immers een kuur op hem te wachten. Naast het feit dat dit infuus €1500 kost, is het ook verspilling en vervuilend als we hem gewoon weg moeten gooien. Het resultaat was dat hij toch naar het ziekenhuis is gekomen."

"Een ander mooi voorbeeld betreft een infuus dat niet meer nodig bleek te zijn. Deze was maar 12 uur houdbaar. Toevallig stond er de volgende dag een patiënt gepland met de zelfde dosering. De patiënt opgebeld en gevraagd of het mogelijk was dat ze een dag eerder kon komen. Dat was geen probleem. De patiënt vond het zelfs fijn dat ze op deze manier haar bijdrage kon leveren om verspilling te voorkomen."

"De distributie van verschillende leveranciers naar het St Jansdal is gebundeld waardoor er minder transportkilometers worden gemaakt."

"Het voorraadbeheer en vervaldatumsysteem is voor een groot deel geautomatiseerd. Op de afdelingen worden steeds vaker Omnicell kasten geïntroduceerd. Door deze ontwikkelingen kan medicatie gepast geleverd worden en waar nodig snel worden aangepast als behoeftes veranderen."

"Op onze afdeling hebben we een slimme medicatiekast. Bij het voorbereiden van medicatie voor een bepaalde patiënt, gaat alleen het vak open waar de juiste medicatie in zit. Dit voorkomt menselijke fouten en gaat dus onnodige verspilling van medicatie tegen. Ook kan het verbruik van medicatie beter bijgehouden worden en worden voorraden beter beheerd. Ook dit voorkomt verspilling."

"Bij de housekeeping zijn we bezig met het minimaliseren van verspilling. Zo hebben we bijvoorbeeld de hoeveelheid water die we gebruiken voor het dweilen drastisch verminderd. In plaats van emmers water, dweilen de medewerkers met klamvochtige moppen. Dit scheelt duizenden liters water per jaar."

"We maken schoon met microvezeldoeken, zodat we een minimale hoeveelheid aan water gebruiken. Waterbesparing is een groot duurzaam thema binnen onze afdeling."

"Het nocolyse apparaat is de beste aanschaf die we de afgelopen jaren gedaan hebben. Het is bedoeld om ruimtes te desinfecteren. Onze medewerkers maken een kamer die bijvoorbeeld besmet is met een MRSA bacterie of COVID-19 eenmalig schoon. Daarna plaatsen ze het nocolyse apparaat. Deze spuit desinfectant. Vroeger moesten de gordijnen en bedgordijnen afgehaald worden. Ook werden alle verpleegartikelen uit de kamer zoals handschoenen weggegooid. Door de desinfectie met het nocolyse apparaat is dit niet meer nodig. Dit scheelt dus arbeid, en ook verspilling."

"We hebben onze manier van schoonmaken veranderd om ook verspilling van schoonmaakmiddelen en verpakkingsmaterialen te verminderen. Vroeger kwam het schoonmaakmiddel hier per literfles binnen. Los van dat dit veel verpakkingsmateriaal opleverde, was de dosering ook bij iedere gebruiker anders. Nu hebben we een centraal doseringssysteem."

"Bij de aanschaf of vervanging van apparatuur die we gebruiken, bijvoorbeeld een wasmachine, kiezen we voor energiezuinige opties."

"Kleding die is afgeschreven wordt gerecycled of hergebruikt. Deze kleding wordt verpulverd en er worden nieuwe producten van gemaakt. Of het wordt naar een andere organisatie gestuurd voor hergebruik. Zo leveren we bijvoorbeeld kleding aan Ghana waar het weer ingezet kan worden."

"We proberen ons personeel ook bewust te maken van de levensduur van kleding. Als iemand een pen in zijn uniform laat zitten en die wordt meegewassen, dan levert dat vaak een vlek op die niet meer verwijderd kan worden. Een uniform is dan onbruikbaar. Bij housekeeping hebben we een bak staan met alles wat we de afgelopen tijd uit de uniformen gehaald hebben. De teamleider die over de uniformen gaat heeft daar laatst ook een presentatie over gegeven. Dit soort dingen draagt bij aan de bewustwording."

"Plastic is een groot en complex onderwerp. Kijk maar naar wat je elke week thuis weg moet gooien. Het is lastig gescheiden in te zamelen omdat de afvalverwerker precies wil weten wat voor soort plastic het is en wat er allemaal in zit. Alleen dan kan er een monostroom gecreëerd worden, wat essentieel is voor het scheiden van plastic. We zijn nu bezig met een pilot op basis van de recycle code die op bijna alle verpakkingen staat. Dit is echt een nieuw concept. Bij de afvalverwerker hadden ze deze vraag nog niet eerder gekregen. Er ontstaan zo 6 losse afvalstromen, plus een aparte stroom voor overig afval. Dit maakt het proces eenvoudiger dan dat we voor elk product apart moeten uitzoeken wat erin zit. Ons doel is om te kijken of we bijvoorbeeld alle PP (Polypropyleen) in één stroom kunnen afvoeren. Niet alleen de doeken van de operatiekamer, maar al het PP in huis zou dan in die stroom terechtkomen. Hetzelfde geldt voor PET, PVC, enzovoorts."

"Dit is een manier om afval te verminderen en bij te dragen aan een duurzame samenleving. Maar het blijft een uitdaging, vooral omdat we van elke soort plastic precies moeten weten wat erin zit. Met meer dan 14.000 actieve artikelen, is het ondoenlijk om dat voor elk item te doen. Daarom zoeken we naar manieren om dit proces te vereenvoudigen, mogelijk met behulp van databeheer. Er zijn immers nog 100 ziekenhuizen die tegen hetzelfde probleem aanlopen. We hopen dat als we de plastic afvalscheiding data-ondersteund kunnen krijgen, de producenten die uiteindelijk verantwoordelijk zijn, zullen aanleveren waaruit hun producten bestaan en in welke afvalstroom ze terecht dienen te komen."

"Vroeger dacht ik dat zero waste een soort utopie was. Nu we hier zo bezig zijn met alle recycling en het terugbrengen van materialen in monostromen, ga ik er steeds meer in geloven. Zero waste betekent immers niet dat je geen afval meer produceert, maar dat je het zo terugbrengt in monostromen dat het herbruikt kan worden."

"We zijn ook begonnen met het scheiden van blauwe doeken, die gebruikt worden om instrumenten in te pakken voor sterilisatie. Die zijn gemaakt van puur PP. Dit materiaal wordt gerecycled door een bedrijf genaamd Greencycl, opgericht door een dokter die zich zorgen maakte over de milieueffecten van zijn werk. Vroeger waren deze doeken gewoon van crêpepapier, dat mag gewoon bij het oud papier. We zijn daarom aan het onderzoeken of we daar weer naar terug kunnen."

"Staplers zijn medische hulpinstrumenten die gebruikt worden bij operaties. Een soort slimme hechtmachines. Ze zijn voor eenmalig gebruik en werden voorheen weggegooid. Nu zamelen we ze apart in en gaan ze naar een bedrijf dat ze recycled."

"Een aspect van afvalverwerking is het recyclen van luiers en incontinentiemateriaal, wat nog relatief onbekend is in de zorgsector. Er is in Nederland één locatie waar ze dit doen. We hebben met hen een pilot gestart met het recyclen van luiers. Dit gebeurt met thermische drukhydrolyse, waarbij de luiers in een groot vat gaan en onder hoge druk en hitte worden behandeld. Hierdoor vallen de luiers uiteen en worden zowel de ontlastingsresten als de medicijnresten onschadelijk gemaakt."

"Het resultaat is dat het plastic laagje dat om de luier zit, boven komt drijven en wordt verwijderd. Hier worden dan bijvoorbeeld bankjes en bloempotten van gemaakt. De papierpulp gaat naar de papierindustrie en de rest wordt gebruikt voor kunstmest."

"We proberen plastic afval te verminderen door bijvoorbeeld onze eigen bekers mee te nemen. Daarnaast hebben we de eenmalige verpakkingen in ons restaurant vervangen door alternatieven. Ook stimuleren we medewerkers om hun eigen broodtrommels mee te nemen."

"We vragen het personeel om hun eigen kopje mee te brengen, wat veel afval bespaart. In ons bezoekersrestaurant geven we zelfs een euro korting op de koffie als men hun eigen beker meeneemt. Dit zorgt voor minder afval en stimuleert hergebruik."

"Met voedingsleveranciers hebben we afspraken over de levering van producten. Vroeger kregen we alles in portieverpakkingen. Nu krijgen we grootverpakkingen."

"Binnen de restaurants zijn we ook bezig met het vervangen van eenmalig te gebruiken producten. We kijken naar alternatieven, zoals het vervangen van plastic mayonaisecupjes door bakjes van suikerpulp of rietpulp. Voor veel verpakkingen zijn er milieuvriendelijke opties. Het scheelt natuurlijk al dat mensen hun eigen bakje of broodtrommel mee mogen nemen om bijvoorbeeld salade in te doen."

"We zijn ook van plan om eigen bakjes te gaan verkopen in het restaurant, zodat mensen deze kunnen kopen, zelf kunnen afwassen en kunnen hergebruiken."

"Daarnaast zijn we nu aan het experimenteren met speciale recyclebare bekers, die worden geproduceerd door een lokaal bedrijf. Dit is een tijdelijke oplossing om gastvrij te blijven en tegelijkertijd duurzamer te zijn dan het gebruik van wegwerpbekers."

"De wegwerp koffiebekers zijn altijd al een lastig punt geweest. Dat is al vanaf het moment dat ik hier gestart ben. De regelgeving helpt ons om dingen voor elkaar te krijgen. Het optimale resultaat zou zijn dat iedereen volgens “Bring your own” werkt. Maar je wilt ook nog een noodoplossing kunnen bieden als iemand eens iets vergeten is of niet de mogelijkheid had om het zelf mee te nemen. We zijn blij met de multifunctionele bekers die nu vanuit het duurzaamheidsfonds aan alle medewerkers verstrekt worden. Nu moet het alleen nog een gewoonte worden om deze altijd mee te nemen. Als mensen eraan kunnen denken om altijd hun telefoon mee te nemen, dan moet het ook lukken om dat met een beker te doen. Een tijd geleden zijn we voor veel dingen weer overgestapt op servies. Dat was nog voordat de regelgeving hierover in ging. De prullenbakken op de afdelingen puilden soms uit van al het wegwerpmateriaal. Met serviesgoed verminderen we die afvalstroom."

"We zien dat niet iedereen het serviesgoed altijd terugbrengt naar het restaurant. Soms blijft het op de afdelingen staan. Medewerkers van ons restaurant lopen daarom regelmatig rond om gebruikte borden en bestek in te zamelen. We stimuleren daarom de mensen hun eigen bakjes en bekers mee te laten nemen met de campagne “Bring your own”. Dan kunnen ze dat zelf afwassen. Op veel afdelingen is er daarom afwasgelegenheid."

"Bij voeding zijn we vooral bezig met het tegengaan van verspilling. In ons bezoekersrestaurant en ons personeelsrestaurant meten we bijvoorbeeld het materiaal dat we over hebben. Ook meten we wat er over is na het portioneren van maaltijden voor patiënten. Hiervan proberen we weer gebruik te maken. Zo maken we van de resterende voedingsmiddelen bijvoorbeeld soep of meeneemmaaltijden voor medewerkers, bezoekers of patiënten."

"Met Greendish meten we ons afval, maar ook onze CO2 belasting. Zo komen we soms tot andere productkeuzes. Dat is nog wel eens ingewikkeld. Sommige producten zijn bijvoorbeeld niet gezonder, maar wel duurzamer. Daar moeten we dan keuzes in maken. Dat doen we ook in overleg met de afdeling Diëtetiek en behandelend artsen."

"Een ander initiatief dat we hebben ingevoerd is een maaltijdservice voor patiënten waarbij we drie uur van tevoren vragen wat ze willen eten. Dit zorgt ervoor dat we veel dichter op het moment van portioneren zitten en dus minder verspillen. Als mensen bijvoorbeeld geen trek hebben of niet op de afdeling zijn, dan wordt daar geen onnodig eten voor geportioneerd. Dit jaar starten we bovendien met een patiëntenportaal waar patiënten zelf hun maaltijden kunnen bestellen. Op deze manier kunnen we nog nauwkeuriger inspelen op de vraag en nog verder de verspilling verminderen. We gaan dan 60% van de maaltijden portioneren in de keuken. De overige 40% gaat in grootverpakking gekoeld naar de afdeling. Zo kan de voedingsassistent dat deel regenereren als het nodig is. Mocht dit niet nodig zijn, dan kan dit koelverse deel nog ergens anders ingezet worden. Bijvoorbeeld in het personeelsrestaurant."

"Het enige afval wat we dan nog overhouden, is als mensen hun bord niet leegeten. Dit proberen we ook tegen te gaan door aan te bieden dat mensen 7 keer per dag iets kunnen bestellen op de afdeling zelf."

"We zijn bezig met een onderzoek naar het aanbieden van gezonde nachtvoeding. We willen hiermee de vitaliteit van onze medewerkers in de nacht verbeteren en daarmee mogelijk kosten besparen. We hebben al een pilot gedaan waarbij we gezonde voeding tijdens de nacht aanbieden. Dit initiatief is meer dan alleen voeding, het draait om de algehele vitaliteit. We denken na over wat de ideale voeding zou moeten zijn. Dat kan gaan om noten of koolhydraatbeperkte producten. We willen de medewerkers echter ook stimuleren om zelf gezonde keuzes te maken."

"Overdag nemen we vaak onze eigen lunch mee of kopen we iets in het restaurant. We willen laten zien dat we bewust zijn van de behoefte aan gezonde voeding, ook tijdens de nacht. We hopen dat we uiteindelijk financiering kunnen vrijmaken om dit te realiseren."

"Onlangs hebben we een automaat geïntroduceerd waaruit medewerkers gezonde maaltijden kunnen halen. Helaas merkten we dat er minder vraag naar was dan wanneer we de maaltijden rechtstreeks verstrekken. Sinds januari 2022 is er een verandering in de belastingwetgeving waardoor dit niet langer onder het belastingvoordeel valt. Dit is jammer, omdat we onze medewerkers graag gezonde voeding willen aanbieden."

"We hebben samen met ICT een onderzoekje gedaan naar het sluipverbruik van apparatuur. Wat verbruikt bijvoorbeeld een computerkastje of monitor nog als hij standby staat. Door hier bewuster mee om te gaan, kunnen we energie besparen. Daar wijzen we mensen ook op, bijvoorbeeld met een melding op het scherm."

"Mensen gaan elkaar er ook op aanspreken. Ze lopen ergens rond en zien dan dat er ergens nog een groen scherm aan is. Dat stimuleert om het dan even uit te gaan zetten."

"Follow-me printing is een duurzamere optie dan het hebben van een printer op elk kantoor. Het scheelt elektriciteit en er zijn minder printers nodig dus scheelt het ook weer in het elektronisch afval dat uiteindelijk overblijft."

"In het begin waren er bijvoorbeeld drie of vier prullenbakken per kamer, bij ieder bureau stond er een. Dit resulteerde in dezelfde hoeveelheid vuilniszakken. Dit was verre van ideaal. Dus we hebben veranderingen doorgevoerd. Iedereen is inmiddels gewend aan het idee van slechts één prullenbak per kamer. We hebben de afvalbakken in de looproutes geplaatst. De prullenbakken zijn dus gemakkelijk zichtbaar en makkelijk te bereiken. We moedigen iedereen aan om hun papierafval zelf naar de centraal geplaatste papiercontainers te brengen."

"Deze maatregelen hebben ons geholpen om het gebruik van plastic zakken aanzienlijk te verminderen. Ook is het minder werk voor housekeeping. Indirect is het ook goed voor de vitaliteit van de medewerkers."

"We zijn geïnspireerd door het boek “De verborgen impact” van Babette Porcelijn, dat ons doet realiseren wat de werkelijke impact van onze keuzes is. Het maakt duidelijk dat we ons verbruik met ongeveer tweederde moeten verminderen om een duurzame samenleving te bereiken."

"LED-verlichting heeft niet zo’n groot effect, maar is nog steeds belangrijk. Wij hadden al goede TL-verlichting en waren van plan deze alleen bij vervanging te veranderen in LED. Nu zijn we echter actief bezig met de overgang."

"Bij de inkoop van kantoorartikelen maken we ook duurzame keuzes. Bijvoorbeeld pennen van gerecycled plastic."

"We zetten natuurlijk in op gedrag om duurzamer te zijn, maar het mooiste is als dit automatisch geregeld is. Verlichtingsschakelingen die automatisch geregeld kunnen worden door een bewegingssensor zijn bijvoorbeeld erg handig. Dat hebben we bijvoorbeeld in de kantoren en sanitaire ruimtes. Op sommige afdelingen hebben we ook DALI regelingen, zodat de verlichting bijvoorbeeld gedimd is gedurende de nacht. Dat scheelt ook in het energieverbruik."

"We hebben 2 warmte-krachtkoppels (WKK) op aardgas draaien. Totaal leveren deze 80% van het totale energieverbruik van het ziekenhuis. In plaats van deze continu te laten draaien, bekijken we nu of we deze ook vraaggestuurd kunnen laten draaien. Zo hopen we het gasverbruik ook te verminderen."

"Een van de dingen die we doen is bijvoorbeeld het opwekken van stoom door een afgassenketel. De uitlaatgassen van onze gasmotoren (WKK’s) gebruiken we om stoom te genereren en CV water te verwarmen. We proberen zoveel mogelijk warmte te gebruiken en alle energie die we in het gebouw hebben op verschillende manieren in te zetten. We leveren ook warmte aan de naastgelegen school Landstede, een deel van deze warmte is restwarmte welke we zelf niet nodig hebben, zo creëren we een win-win."

"We hebben drie stoomketels opgesteld staan in het energiegebouw. Twee daarvan worden gevoed met aardgas en derde is een afgassenketel, wat betekent dat we stoom maken met de rookgassen van de WKK-installatie. Deze zijn zo’n 600° Celsius. We hebben stoom nodig in huis, bijvoorbeeld voor de sterilisatieafdeling, voor het klimaat zoals de bevochtiging in de winter, in de keuken wordt er op stoom gekookt en stoom wordt gebruikt om indirect de warmwaterboiler te verwarmen (douche water). Dit alles wordt geleverd door deze stoomketels. Primair pakken we eerst de afgassenketel. Is de hoeveelheid stoom niet voldoende, dan worden de andere stoomketels bijgeschakeld."

"De (rest)warmte die we over hebben in de zomer, gaat de absorptiekoelmachine in, die maakt er vervolgens weer koude van. Die koude wordt gebruikt in huis voor het klimaat. Als we die koude over hebben, dan slaan we die op in de bodem op 150 meter diepte. Dat halen we er weer uit als we de koude weer nodig hebben. De warmtebelasting in het gebouw is de afgelopen jaren gestaag toegenomen door meer mensen en inzet van apparatuur. De koeling wordt dus in huis steeds meer een uitdaging."

"Er is onlangs een verplichte CO2-reductietool opgesteld. We zijn verplicht om in 2030 een CO2-besparing van 50% te realiseren. Het lijkt erop dat we in 2030 onze doelstelling van 50% kunnen halen met de huidige plannen. Maar dat betekent wel dat we sommige gebouwen moeten afstoten of vernieuwen. Zoals het er nu uitziet, zullen we in 2050 naar 0% moeten gaan. Dat wordt nog wel een hele uitdaging omdat naast installaties ook naar de gebouwschil gekeken moet worden. We zijn nu al wel bezig met de overgang naar een gasarm systeem. Alles wat we nu verbouwen of nieuw bouwen is gasloos en all electric."

"We hebben een CO2-reductietool opgesteld. Het doel is om te voldoen aan de overheidseisen, maar ook aan onze interne doelstellingen. Het belangrijkste is om naar de hele keten te kijken. Afvalscheiding is goed, maar als het daarna bij een afvalverwerker alsnog bij elkaar wordt gegooid, heeft het weinig zin. Het is belangrijk om het proces te analyseren en de mensen die betrokken zijn bij het proces te betrekken en te begrijpen."

"Van oudsher hadden wij al een koude -warmte opslag systeem. Dit betekent dat we in de winter de bronnen gaan laden met koud water en in de zomer deze weer onttrekken. We gebruiken dit systeem om het gebouw koel te houden."

"De warmtepompen hebben we in een akoestische behuizing geplaatst om het geluid te dempen. Ze maken een beetje een snerpend geluid als ze in werking zijn."

"In 2022 zijn er ten behoeve van Bouwdeel Zuid en de nieuwe gerenoveerde verpleegafdeling twee warmtepompen geplaatst. Deze warmtepompen zorgen ervoor dat het gebouw verwarmd wordt dan wel gekoeld wordt. Deze warmtepompen zijn volledig gasloos. Warmtepompen werken met een hoge temperatuur koeling (15 graden Celcius) en en lage temperatuur CV (55 graden Celcius). Om het ziekenhuis in de toekomst volledig gasloos te krijgen moeten er nog twee extra warmtepompen bij geplaatst worden. Voor deze benodigde extra voorzieningen is al rekening gehouden in de techniekruimte."

"Het nog niet gerenoveerde gedeelte van het gebouw is echter nog niet geschikt om op warmtepompen over te schakelen. Om dit te kunnen realiseren moeten er eerst aanpassingen komen in de gebouwschil zoals triple of HR++ glas en extra isolatie in de gevels. Ook zijn de huidige luchtbehandelingskasten niet uitgelegd voor lagere temperatuur CV en hoge temperatuur gekoeld water. Dus het is niet zo eenvoudig als gewoon een warmtepomp te plaatsen en de gaskraan dicht te draaien. Er zal nog veel geïnvesteerd moeten worden."

"Alle energie opwekkers in huis zijn aangesloten op het gebouwbeheersysteem (GBS). Dit systeem monitort, bewaakt, stuurt aan en meldt storingen. Ook worden alle processen visueel weergegeven op een beeldscherm."

"Over het hele gebouw verdeeld hebben we ongeveer 30 luchtbehandelingskasten staan. Deze luchtbehandelingskasten zorgen voor een aangenaam binnenklimaat waarbij de lucht wordt verwarmd, gekoeld en bevochtigd. De meeste luchtbehandelingskasten zijn voorzien van warmtewielen of recirculatie, deze zorgen beide voor een stuk energieterugwinning. De luchtbehandelingskasten worden middels klokken aan-uitgestuurd of gaan naar nachtverlaging, hiermee wordt aanzienlijk energie bespaard."

"We kijken naar de dag- en nachtventilatie. Vroeger stond bijvoorbeeld op de OK de ventilatie continu aan, ook als er geen mensen aanwezig waren. De vraag is hoe ver we kunnen teruggaan en of we de ventilatie kunnen verminderen als bepaalde ruimtes niet worden gebruikt. Voorheen draaiden ventilatiesystemen vaak 24 uur per dag."

"Overdag werkt de luchtbehandeling normaal. In de nacht staat hij op standbystand. Mocht een ruimte dan toch gebruikt moeten worden, dan kan het operatieteam de ventilatie zelf instellen op de stand overwerk."

"De kloktijden zijn we opnieuw aan het fijn instellen, ietsjes later aan en iets eerder uit. Daar besparen we nu een hoop energie mee. Zeker in Lelystad waar de meeste luchtbehandelingskasten nog 24/7 draaiden. Een aantal kasten gaan nu geheel uit buiten kantoortijden en bij de meeste kasten gaan we naar nachtverlaging van 40%. Luchtbehandelingskasten dragen flink bij aan het totale energieverbruik, dus kleine aanpassingen resulteren vaak al aan grote besparingen op energie."

"Bij nieuwe bouwprojecten kijken we altijd naar bewuste ontwerpkeuzes en het gebruik van duurzame materialen. We zijn momenteel bezig met de bouw van een nieuwe vleugel, bouwdeel Zuid. Daar is een BREEAM berekening op losgelaten."

"Ook voor onze klinieken streven we naar verduurzaming, zoals het isoleren van de gevels van het hoofdgebouw. We zouden in principe alleen de binnenkant hoeven renoveren, maar we willen deze kans grijpen om het hele gebouw te verduurzamen. Een renovatie vindt maar eens in de 30 jaar plaats, dus als we nu de verduurzaming van het hele pand niet meenemen, dan missen we echt een kans. Ook al is het bouwkundig nu niet nodig."

"In het najaar van 2021 is de schop de grond in gegaan voor Bouwdeel Zuid. In deze nieuwe vleugel komt een groot aantal afdelingen, waaronder een grotere intensive care, een nieuwe verpleegafdeling voor kinderen en tieners en een afdeling voor de behandeling van oncologiepatiënten."

"We volgen de nieuwste bouwstandaarden zo veel mogelijk. We zijn niet gasloos, omdat de basis nog een oud ziekenhuis is. Maar we bereiden daar wel op voor. De nieuwe constructie is zo duurzaam als mogelijk. Architecten en aannemers moeten uiteraard voldoen aan de meest recente voorschriften. Bovendien vroegen onze toezichthouders en banken ons hoe duurzaam onze plannen waren. Het is fijn om dan te kunnen zeggen dat onze plannen zeer duurzaam zijn."

"Alles wat we nu nieuw bouwen, is volledig elektrisch en maakt gebruik van warmtepompen, lagetemperatuurverwarming en hogetemperatuurkoeling, klimaatplafonds, enzovoorts. Daarnaast worden de gebouwen extra geïsoleerd. Het originele gebouw, dat in 1987 is gebouwd, draait nog op gas. Met de nieuwbouw en renovaties kunnen we er voor zorgen dat we steeds minder gas nodig hebben."